Logopeda

Logopeda: mgr Lidia Jońca, sala 8

 

 

Dlaczego warto ćwiczyć z dzieckiem w domu?

Terapia logopedyczna jest procesem. Jej skuteczność zależy między innymi od współpracy logopedy z dzieckiem oraz z rodzicami. Zajęcia logopedyczne nie jest wystarczającym elementem terapii. Stanowi tylko jedno z jej ogniw. Dlatego bardzo ważne jest zaangażowanie rodziców w systematyczną pracę z dzieckiem.  W tym celu logopeda na każdym spotkaniu zapisuje ćwiczenia, które powinny być wykonywane w domu. Rodzice mają również możliwość uczestniczenia w terapii, na których mogą obserwować sposób wykonywanie poszczególnych ćwiczeń.

Wypracowane w gabinecie  logopedycznym umiejętności, nieutrwalone w domu, zanikają, a dziecko wraca do starych nawyków i błędów. Brak ćwiczeń to brak postępów w terapii. Systematyczna  praca, choćby w wymiarze 10 minut codziennie, z pewnością przerodzi się w sukces dziecka i przyniesie oczekiwane  rezultaty.

                                                                                                           Powodzenia

Ćwiczenia poprawiające artykulację

Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest min. sprawne działanie narządów artykulacyjnych. Im sprawniejsze będą narządy artykulacyjne ,tym bardziej precyzyjna będzie mowa dziecka. Wymawianie każdej  głoski  wymaga innego ułożenia  narządów mowy i pracy innych mięśni. Toteż narządy mowy  trzeba tak ćwiczyć , jak pianiści ćwiczą sprawność palców.

A oto kilka propozycji

Ćwiczenia języka

  1. Wysunięty język przesuwaj w płaszczyźnie poziomej od prawego do lewego kącika ust.
  2. Policz językiem wszystkie swoje zęby. Dotknij czubkiem języka każdego zęba.
  3. Otwórz szeroko usta i powoli oblizuj wargi oraz kąciki ust.
  4. Wysuń język z jamy ustnej jak najdalej na zewnątrz w linii poziomej i cofnij go w stronę gardła.
  5. Przesuwaj mocno po zewnętrznej powierzchni górnych i dolnych zębów.
  6. Spróbuj zrobić „rurkę” z wysuniętego języka.
  7. Wykonaj kilkakrotnie mlaskanie czubkiem języka (tak jakby się ssało cukierek)
  8. Cmokaj tyłem języka o podniebienie.

Ćwiczenia warg

  1. Ściągnij usta, jak przy wymawianiu samogłoski u – kąciki ust są maksymalnie zbliżone i tworzą ryjek.
  2. Oddal maksymalnie kąciki ust, jak przy wymawianiu samogłoski i.
  3. Uśmiechnij się szeroko , a następnie otwieraj i zamykaj usta.
  4. Udawaj konika i parskaj , a potem woźnicę i cmokaj.
  5. Utrzymaj kilka sekund ołówek między dzióbkiem z warg a nosem.
  6. Zamknij usta, ściągnij je i przesuwaj w lewą i prawa stronę.

Ćwiczenia żuchwy

  1. Opuszczaj żuchwę i zagryzaj zęby na zmianę.
  2. Wykonuj żuchwą ruch poziome, w lewą i prawą stronę. Najpierw z ustami zamkniętymi, a potem otwartymi.
  3. Wykonaj żuchwą ruchy do przodu i do tyłu.
  4. Wysuń żuchwę do przodu, a następnie zagryź dolnymi zębami górną wargę i przeczesuj ją.

Ćwiczenia oddechowe

  1. Stań w lekkim rozkroku. Na wdech podnieś ręce na boki ,na wydech powoli je opuszczaj.
  2. Stań w lekkim rozkroku. Na wdech podnieś ręce przed siebie na wysokość ramion, na wydech powoli je opuszczaj.
  3. Udawaj syczenie węża – sycz jak  najdłużej na jednym wydechu.
  4. Udawaj szum wiatru – szum jak najdłużej na jednym wydechu.
  5. Puszczanie baniek mydlanych.
  6. Dmuchanie balonika , na piórko.
  7. Gaszenie świeczki.
  8. Dmuchanie wiatraczka.

Powodzenia

Ćwiczenia słuchu fonematycznego

Przykładowe ćwiczenia.

  1. Wysłuchiwanie ćwiczonej głoski  w szeregu innych głosek, wypowiadanych przez prowadzącego , np.: sz, c, ś, r, m, sz, s, ż, g, ć , sz….. itd.- dziecko daje znak ,np. klaszcząc w ręce, za każdym razem kiedy słyszy ćwiczona głoskę.
  2. Wysłuchiwanie sylab z ćwiczoną głoską w ciągu rożnych sylab wypowiadanych przez prowadzącego, np. : sza, me, wu, zo, ka, szo, sy, szu itp………..- dziecko daje znak ,jak wyżej.
  3. Wyodrębnienie wyrazu z daną głoską z ciągu różnych wyrazów wypowiadanych przez prowadzącego np. Masło , szynka, siano, serce, kasza, stół , szafa ……..itp – dziecko daje znak jak wyżej.
  4. Rozpoznawanie pozycji fonetycznej ćwiczonej głoski w wyrazach np. szyba- sz na początku wyrazu( nagłos) , kasztany – sz w środku wyrazu (śródgłos) , kosz- sz na końcu wyrazu(wygłos).
  5. Wyodrębnienie wyrazów w zdaniu – ilość wyrazów można zaznaczyć ilością przedmiotów (klocków)
  6. Liczenie sylab w wyrazach.
  7. Zabawa w szukanie rymów do danego wyrazu z ćwiczona głoską.

Rozwój mowy dziecka

Cztery etapy rozwoju mowy :

  • okres melodii (od urodzenia do 1 roku życia),
  • okres wyrazu (od 1 do 2 roku życia),
  • okres zdania (od 2 do 3 roku życia),
  • okres swoistej mowy dziecięcej (od 3 do 7 roku życia).

Okres melodii (od narodzin do 1 roku życia)

Krzyk – Dziecko komunikuje się z otoczeniem oraz wyraża swoje potrzeby, poprzez płacz i krzyk.

Głużenie – Pojawia się w 2-3 miesiącu życia, niemowlę wydaje różne dźwięki (samogłoski, spółgłoski, grupy spółgłoskowe i samogłoskowe), przebiega jednakowo u wszystkich dzieci, także z głębokim niedosłuchem. Głużeniu towarzyszą nieskoordynowane ruchy ciała i kończyn – występuje wówczas, gdy dziecko jest zadowolone i odprężone.

Gaworzenie – Około 6-7 miesiąca głużenie przekształca się w gaworzenie. Dziecko wydaje dźwięki o charakterze sylab lub przypadkowo dobranych zbitek głosowych. W ten sposób ćwiczy swój słuch, rozpoznaje własne dźwięki. Pod koniec tego okresu pojawiają się pierwsze wyrazy (np. mama, tata, da, am itd.) używane świadomie i adekwatnie do sytuacji.

Przedłużony okres głużenia oraz niewystąpienie gaworzenia należy uznać za niepokojący objaw. Może to sugerować nieprawidłowości w obrębie narządu słuchu, ponieważ dzieci niedosłyszące i niesłyszące nie gaworzą, a głużenie zanika u nich około 18 miesiąca życia. Przyczyną takiego stanu może być przebyta choroba. W takiej sytuacji warto zbadać słuch dziecka oraz udać się do lekarza laryngologa lub foniatry.

Okres wyrazu – (od 1 do 2 roku życia) Dziecko w tym wieku powtarza proste słowa i uczy się kojarzyć dany wyraz z określonym znaczeniem. Stopniowo opanowuje coraz większą liczbę słów. Dzieci w tym wieku często zniekształcają wyrazy. Pierwsze dwuwyrazowe zdania mogą pojawić się pod koniec tego okresu. Rozwój mowy w tym czasie jest bardzo zróżnicowany, dlatego nie porównujmy dzieci. Niektóre dzieci mogą w tym okresie mało mówić i nie powinno nas to niepokoić. Należy zwrócić uwagę na poziom rozumienia mowy oraz reakcje dziecka na bodźce słuchowe. Jeżeli zauważymy, że dziecko nie rozumie poleceń lub nie słyszy prostych słów, to taka sytuacja powinna być dla nas sygnałem by zbadać słuch dziecka lub udać się do logopedy.

Okres zdania – (od 2 do 3 roku życia) Mowa dziecka ulega postępującemu doskonaleniu. Dziecko zaczyna używać zdań pojedynczych. Następnie zdania są wydłużane i wzbogacane o nowe części mowy – czasowniki, przymiotniki i zaimki. Zdania złożone oraz początki mowy opowieściowej są charakterystycznym etapem pod koniec tego okresu. W tym czasie dziecko zniekształca jeszcze artykulację wielu wyrazów jak również używa ich w niewłaściwej formie gramatycznej. Pamiętajmy, aby nasza wymowa była poprawna i staranna, ponieważ dziecko zaczyna utrwalać zasady funkcjonowania języka. Rozmawiając z dzieckiem warto wzbogacać wypowiedzi o nowe słownictwo i różnorodne formy gramatyczne. Podstawowym błędem popełnianym przez opiekunów jest naśladowanie mowy dziecka oraz używanie zdrobnień. Utrwala to błędne wzorce i utrudnia opanowanie prawidłowej budowy wyrazów. W tym okresie może wystąpić u dziecka tzw. jąkanie fizjologiczne. Jest to normalne zjawisko rozwojowe i na ogół w krótkim czasie zanika samoczynnie. Może jednak ulec utrwaleniu na skutek niewłaściwej postawy opiekunów – ich zbytniej koncentracji na mowie dziecka i prób korygowania go. Zapewnijmy dziecku stabilizację emocjonalną oraz uregulowany i spokojny tryb życia.

Okres swoistej mowy dziecięcej – (od 3 do 7 roku życia) mowa dziecka nie jest jeszcze doskonała. Występują kontaminacje (tworzenie wyrazu z 2 – 3 innych, np. słowo ?zakluczyć? oznacza wyrażenie zamknąć drzwi?), neologizmy (np. gwiazdarnia, szóstek), przestawianie głosek (metatezy, np. ‚kordła’), uproszczenia grup spółgłoskowych, substytucje.

Trzylatek – komunikuje się z otoczeniem za pomocą zdań kilkuwyrazowych. Dziecko powinno wymawiać prawidłowo wszystkie samogłoski( a, o, e, y, i ą, ę) oraz następujące spółgłoski: (p, pi, b, bi, m, mi, n, ń, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ł, j, k, ki, g, gi, h, hi, ś, ź, ć, dź). Głoski s, z, c, dz zaczynają być wymawiane prawidłowo, chociaż bywają jeszcze artykułowane jako ś, ź, ć, dź. Podobnie głoski pojawiające się jako ostatnie w wymowie dziecka: sz, ż, cz, dż są zastępowane przez ś, ź, ć, dź lub przez s, z, c, dz. Głoska r, jest wymawiana jako j, lub l.

Czterolatek – wypowiada się wybiegając poza aktualnie przeżywaną sytuację. Dziecko potrafi opowiadać o przeszłości i o przyszłości. Głoski s, z, c, dz powinny już brzmieć twardo i być wymawiane niemal „zamkniętymi” zębami. Mogą pojawić się już głoski sz, ż, cz, dż, ale ich wymowa jako s, z, c, dz oraz wymowa głoski r jako l w tym okresie jest jeszcze zgodna z normą.

Pięciolatek – potrafi opowiedzieć o przebiegu jakiegoś wydarzenia w sposób chronologiczny z uwzględnieniem zależności  przyczynowo – skutkowych. Dziecko prawidłowo wymawia głoski sz, ż, cz, dż, natomiast głoska r może być jeszcze zastępowana głoską l. Może pojawić się czasami zamiana głoski l na r.

Sześciolatek – proces rozwoju języka trwa nadal, jednak w tym wieku dziecko powinno już wymawiać wszystkie głoski prawidłowo.

Należy zwrócić uwagę by dziecko prawidłowo wymawiało wszystkie głoski przed rozpoczęciem nauki szkolnej, gdyż wada wymowy może być przyczyną poważnych problemów szkolnych, zwłaszcza prawidłowego opanowania nauki czytania i pisania. Pamiętajmy, aby nie porównywać dzieci między sobą. Każde dziecko rozwija się indywidualnie i w swoim własnym tempie. Należy jednak obserwować nasze dzieci by móc zareagować, kiedy zauważymy coś niepokojącego.

Co powinno nas zaniepokoić w mowie dziecka?

  • wszelkie zmiany anatomiczne w budowie aparatu artykulacyjnego;
  • podczas artykulacji dziecko wsuwa język między zęby lub dotyka wargi. Tendencja ta nie wycofa się samoistnie, w przyszłości może być powodem seplenienia międzyzębowego;
  • brak komunikacji dziecka z otoczeniem, dziecko nie rozumie mowy innych osób, nie reaguje na polecenia lub nie wykazuje zainteresowania kontaktem z innymi dziećmi;
  • dziecko trzyletnie nie wymawia którejkolwiek z samogłosek: a, o, u, e, i, y;
  • dziecko zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne: ‚d’ na ‚t’, ‚w’ na ‚f’ ‚g’ na ‚k’ ‚b’ na ‚p’ (np. zamiast dom mówi tom, zamiast worek – folek),
  • późnienie w nabywaniu kolejnych etapów w rozwoju mowy są większe niż 6 miesięcy;
  • dziecko zniekształca głoski lub zastępuje je innymi, które nie występują w języku polskim. np. wymawia ‚r’ gardłowo;
  • dziecko jąka się, miewa częste blokady i często powtarza głoski, sylaby lub ma problemy z rozpoczęciem mowy. Jeśli jednak zauważymy u dziecka lekkie zacinanie czy powtarzanie sylab wówczas nie ma powodu do niepokoju – może to świadczyć o fizjologicznej niepłynności mówienia. W wieku przedszkolnym następuje szybki rozwój myślenia, a zasób słownictwa biernego jest większy niż słownik czynny dziecka. Oznacza to, że dziecko więcej rozumie niż jest w stanie wypowiedzieć;
  • gdy mamy wątpliwości czy dziecko dobrze słyszy np. nie reaguje na niektóre dźwięki (np. wysokie), lub często prosi o powtarzanie wypowiedzi;
  • dziecko mówi przez nos?.

Bibliografia:

  • ”Logopedia -pytania i odpowiedzi”. Podręcznik akademicki red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska
  • „Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy” D. Antos, G. Demel, I. Styczek.
  • „Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola” G. Demel
  • „Logopedia” I. Styczek